Ruimte voor verwondering en meer verbinding met de natuur wilde Toos Koopmans (43) graag toevoegen aan het reguliere onderwijs. Vorig jaar stopte ze met haar baan als opleidingsdocent aan de PABO om samen met de twee initiatiefnemers José Schoormans en Anouk van Roessel aan een ambitieus plan te werken: de Buitenschool, een programma voor buitenonderwijs dat door elke basisschool gebruikt kan worden. Het werd een succes. De Buitenschool kreeg subsidie van de gemeente Den Bosch. Samen met het Brabants Landschap, studenten van de Pabo, huifkarchauffeur Toon, de leerkrachten, ouders en de kinderen van de eerste deelnemende basisschool startte het avontuur. Nu, twee jaar later, nemen ze steeds meer scholen mee naar buiten. Ook vanuit Tilburg is er interesse om aan te haken.
'Eigenlijk is iedereen het erover eens dat buiten zijn gezond is en dat we natuur om ons heen nodig hebben’, vertelt Toos.‘Maar de vraag is hoe je daar op school tijd voor vrij kunt maken. Wij zorgen dat kinderen meer naar buiten gaan, zonder dat het lesprogramma in de knel komt. Leraren hebben het al druk genoeg en willen er geen extra taak bij door later alles in te moeten halen wat ze tijdens die buitendag qua leerdoelen hebben gemist. Daarom werken we vanuit de gedachte ‘niet stapelen maar vervangen’. Wij helpen de docenten ‘anders’ lesgeven door ze te coachen, mee te denken over inhoud en hun competenties voor leren in de buitenlucht te ontwikkelen. We laten niet alleen het kind maar ook de leerkracht ervaren waar buitenonderwijs voor staat.
Met de Buitenschool gaat een klas tien keer een dag het bos in. Tijdens zo’n dag leren kinderen veel meer dan alleen ‘dingen over de natuur’. Door de dag heen zijn er veel zogenaamde leeraanleidingen: kinderen leren bij veel verschillende gelegenheden, vaak zonder dat je dat bewust door hebt. Neem maar zoiets eenvoudigs als een hut bouwen. Hoeveel kinderen passen erin? Hoe maak je de constructie en waar haal je de beste takken vandaan? Ook met het takken slepen oefen je veel verschillende vaardigheden. Hoeveel man heb je nodig om een tak te verplaatsen? Hoe lang doe je erover? Hoe werk je het beste samen? Welke route kies je en waarom? Ook de ruimte doet wat met de kinderen. Zodra je een ander kader geeft, laat je bestaande vormen los. In het bos vervullen kinderen vaak spontaan een hele andere rol. Een jongetje met onrustig gedrag werd in het bos heel rustig, en een heel verlegen meisje kreeg in het bos ineens een leidende rol toen er een hut werd gebouwd. We maken met de kinderen ook stiltewandelingen. Ze leren om even los te zijn van afleiding (van bijvoorbeeld schermpjes) maar ‘gewoon te zijn’. Met alle zintuigen op scherp.
Met de Buitenschool geven we kinderen de vrijheid om uit zichzelf tot leren te komen. In tegenstelling tot in een klaslokaal, is de omgeving in het bos steeds anders. Je zintuigen (oren, ogen, tast) worden geprikkeld, er is van alles te ontdekken. Als kinderen in het bos komen, start het spel meestal meteen. Zo werd er vorige week spontaan een museum met schatten uit het bos gebouwd. Terwijl het er in het moment vaak chaotisch uitziet, ontdek je na zo’n dag dat de kinderen veel geleerd hebben. Het is de kunst om de juiste vragen te stellen om de kinderen verder te laten denken en te stimuleren in hun spel. En om vervolgens weer de ruimte te geven om ze zelf tot verdieping te laten komen. Leren in het bos vraagt een andere mindset, omdat je vertrouwde kaders moet loslaten. Hoe vaker leraren met een klas naar het bos gaan, hoe meer ze de waarde van deze andere manier van leren inzien.
De Buitenschool nodigt uit tot een maatschappelijke discussie over wat we onze kinderen werkelijk willen leren. Door buiten de vertrouwde kaders te gaan, sta je ook stil bij de betekenis van onderwijs. Wat willen we onze kinderen meegeven? Wat is het belang van school? Voor ons is het een plaats waar je het leven in al zijn facetten mag onderzoeken. Je kunt leren door kennis op te doen, maar ook door te onderzoeken, je leert van spel en spelen, van samenwerking met de ander en van de ongelooflijke kracht van de natuur zelf. Met dit initiatief vechten we niet tegen het systeem, immers het systeem bestaat uit de vormen die we zelf hebben gecreëerd. Maar in dit systeem kunnen we wel vanuit ons hart leven en opnieuw ruimte maken voor de beweging die zo nodig is. Letterlijk en figuurlijk.
De aarde is van zichzelf enorm rijk. En je hebt niets extra’s nodig om van die rijkdom te kunnen genieten. We zijn zo gewend om dingen te maken en we willen zo graag dingen hebben dat we soms vergeten dat alles er al is. In de natuur leer je om stil te staan en stil te worden, kwaliteiten die iedereen in deze drukke wereld goed kan gebruiken.’
https://www.stichtingdebuitenschool.nl
Door: Anna Myrte Korteweg